Ég fékk í hendur tvær nýjar ljóðabækur frá Skriðu-útgáfu: Næturlýs eftir Sigurbjörgu Friðriksdóttur og Spádóm fúleggsins eftir Birtu Ósmann Þórhallsdóttur.
Báðar bækurnar eru fallegt handverk: litlar, í einföldu og fallegu broti með fölbleikum innsíðum úr gæðapappír með silkistrengjum sem bókamerki. Einfeldnislega hannaðar bækur heilla mig alltaf, því þær afhjúpa ekkert um verkið sjálft. Í þessu felst fegurðin þeirra. Myndin á kápunni er mikilvæg sem markaðstæki og skapar ákveðnar eftirvæntingar. En þegar kápan er svo óspillt getur maður bara velt því fyrir sér hvað sé mögulega inni og það er svo mikill heiðarleiki í þessu, bókin reynir ekki að láta eins og hún sé eitthvað sem hún er ekki.
Lífið er aðeins að byrja þarna undir bjarginu mikla
Spádómur fúleggsins er fyrsta ljóðabókin sem Birta Ósmann Þórhallsdóttir birtir ein og undir eigin nafni.
Í enskumælandi löndum merkir fúlegg oft mann sem er nýjastur, síðastur eða hægastur í að framkvæma ákveðið verkefni, sérstaklega að fara á ákveðinn stað. Þessi ljóðabók er tilraun til að sýna heim slíkrar manneskju, sennilega útskúfaðrar og einhvern veginn týndrar sem reynir að sigla um þennan heim.
Það gerir ljóðmælandinn með því að horfa á klettana, fuglana. Því „áttar hún sig á að tilgangur lífsins var auðnutittlingurinn í trénu fyrir utan gluggann“, flugurnar, kettirnir, sandarnir, að hlusta á öldur hafsins og fylgjast með hversdagslífi bæjarins. Rauður þunnur þráður hvirflast í leit að rótunum og ást:
Karlmennirnir hérna eru margir hverjir með fallega og þétta skeggrót en eru þó misáhugaverðir að öðru leyti eins og gengur. En ég hef engan áhuga á því, finnst bara gaman að virða fyrir mér fallegar skeggrætur. Ég er að hugsa um annan mann, í öðru landi, með fallegt þétt skegg.
þegar kvöldsólin
gyllir bílhræin
og hrossagaukarnir
bjóða góða nótt
lygni ég aftur augum
og bíð
eftir berfættu fótataki þínu
í stráunum
Hins vegar er tímaröðin ein mesta ráðgáta sem eftir er fyrir ljóðmælandann. Heimspekingar og vísindamenn vita enn ekki hvernig tíminn virkar. Forvitnilegir þræðir tengja það við aðra stóra opna leyndardóma, eðli hugans, uppruna alheimsins og sjálfa starfsemi lífs á jörðinni:
við vitum ekkert
um tímann undir yfirborðinu
Er tíminn hringur eða lína eða er tíminn það form sem hann sveipar sig hverju sinni?
liðin skeið
eiga sér stað
aftur
þegar tíminn læðist
í hring
og bítur eigið skott
til blóðs
Þetta ljóðasafn er hringur sem byrjar á stórum spurningum um lífið og tilgang þess, tíma og ást, úrvinnslu áfalla og áhyggjur af því að skilja eftir eitthvað sem ljóðmælandinn reynir að átta sig á í samskiptum sínum við náttúruna og fulltrúa hennar. Leikur með mismunandi form og myndefni ásamt afar fallegri og snúinni teikningu á síðustu blaðsíðu bókarinnar býður Birta okkur inn í viðkvæman reynsluheim sem er í andlegri flækju við umheiminn. Það er léttleiki og frelsi í þessum ljóðum þar sem línur hoppa um blaðsíðuna í leit að tengingum. Þær eru nógu skýrar til að koma ljóslifandi í huga lesandanss en á sama tíma nógu dularfullar til að búa til ótal ólíkar frásagnir.
Garg sjófuglsins kallar fram hugsanir um leifar lífsins sem skolast á fjörur
Næturlýs er þriðja ljóðabók eftir Sigurbjörgu Friðriksdóttur. Þetta safn endurtekur að mörgu leyti tóna Spádóms fúleggsins þar sem ljóðmælandinn fer í sömu ferð sem hefst með kasti líflínunnar:
tilbúinn til atlögu
hefur ekkert
ekkert nema björgunarhringinn
um eigin miðju
Næturlýs er skipulögð sem eins konar ferðalag – hver ferðamátinn er kann að vera er óljóst, en vissulega er verið að flytja okkur eftir einhverju innra og ytra landslagi. Á ferðalaginu förum við í ýmsar áttir og í gegnum ýmsar víddir lífsins í vangaveltum um ást:
ástin er
eins og
hver önnur
endursvinnsla
hún er notuð
henni er kastað
hún er notuð
aftur
og mannlega eðli:
þú ert ekki til
þú ert draumur
draumur er ekki til
draumur er hugmynd
hugmynd er ekki til
þú ert ekkert
og dauða:
við losum okkur við dauðann
eins fljótt og kostur er
setjum hann í box
skrúfum niður lokið fast
brennum á báli
gröfum djúpa holu
málið er dautt
og það verður á eftir:
nátturan inni í okkur molnar eftir situr moldarbragð á tungu
Þessi ljóðabók færir okkur inn í heim sérkennilegra, óviðjafnanlegra töfra náttúrunnar og mannanna. Andrík rödd höfundar er töfrandi blanda af skerpu og súrrealískri blíðu og áhersla hennar á hugsanleg tengsl mannheims og náttúru finnst fersk og hrífandi. Bókin hefur dulrænan undirtón og notar myndlíkingar og tákn sem eru í senn epísk og náin í umfangi. Tungumál bókarinnar er afturvirkt nánast í nafnorð og sagnir, en það sem leiðir af sér er ákveðin hlýja og skýrleiki þar sem Sigurbjörg tekur á varnarleysi, viðkvæmni og hverfulleika. Þetta er falleg og eiguleg bók og myndirnar að innan auðga hugarflugið gegnum textann á sparneytinn og áhrifaríkan máta.
