Fyrir þessi jól teflir Guðrún Eva Mínervudóttir fram skáldævisögunni Í skugga trjánna. Það er engin lýsing á söguþræði aftan á bókinni, enda erfitt að henda reiður á óreiðukenndu lífi sem hefur verið fært með verkfærum skáldskaparins á blað. En víst er að þau sem lásu Skegg Raspútíns á sínum tíma og kunnu vel að meta munu svo sannarlega hrífast af þessari bók sem hefst á þennan stórkostlega og óvænta hátt: „Einu sinni tók ég óviljandi þátt í ayahuasca guðþjónustu í Skipholti.“ (bls. 7).
Rithöfundurinn Eva er stödd á mögulega ólíklegasta stað sem lesandinn hefði getið órað fyrir, þriggja hæða einbýlishúsi á Arnarnesi í Garðabæ. Þar mun gestum verða boðið upp á ofskynunarlyf, eða LSD, sem reyndar Eva afþakkar þar sem hún þarf að skemmta hópi af erlendum rithöfundum á vegum Iceland Writers Retreat seinna um daginn. Betra að vera allsgáð þá. En þetta furðulega samkvæmi er rammafrásögn bókarinnar, einhversslags nútíð sem sögumaður ferðast í og úr til að halda utan um frásögnina. Þó þetta partý gefi frásögninni skondinn blæ inn á milli eru þyngri kaflarnir, þar sem Eva rifjar upp fortíðina og nýyfirstaðinn skilnað, kjarninn í verkinu.
„Buslugangurinn falinn undir yfirborðinu“
Fyrri hluti bókar er eins og upphitun, sögumaður að koma sér að því sem honum liggur mest á hjarta. Hjónaskilnaðurinn. Ástarsorgin. Sársaukinn. Að líða eins og maður hafi stíað í sundur eigin fjölskyldu, gefið draumalífið upp á bátinn. „Án þess að spyrja kóng né prest tékkaði ég óvart út úr sambandinu. Stakk af hægt og hljóðalaust …“ (bls. 110). Eva ásakar sjálfa sig, veltir fyrir sér hvort hún sé „tæfa dulbúin sem umburðarlyndur vinnuþjarkur“. Hún er óvægin á eigin gjörðir og er óhrædd að birta lesandanum sína eigin galla. En lesandinn sér að hún er einfaldlega mennsk, breysk eins og við öll. Manneskja sem vil koma sér út úr aðstæðum sem gera hana ekki hamingjusama lengur. Þrátt fyrir að hafa komist að þeirri niðurstöðu tekur þetta óendanlega mikið á hana:
„Ég reyndi að vera svanur; líða tignarlega áfram með erfiðið falið undir yfirborðinu, en var líklega meira eins og drukknandi manneskja. Drukknun er víst mjög kyrrlát utan frá séð, buslugangurinn falinn undir yfirborðinu.“ (bls. 110)
Eftirminnilegar persónur
Guðrúnu Evu tekst að gera aukapersónurnar sprellifandi á síðunum. Sumar koma og fara, líkt og aupair stúlkurnar sem aðstoða við Airbnb bisnessinn, aðrar eru eins og leiðistef í frásögninni. Fyrst vil ég minnast á spámiðilinn Vilhjálm Braga sem er tíður gestur á heimili Evu. Hann kippir Evu stundum á jörðina, hughreystir hana og stappar í hana stálinu þegar þarf, en stundum er hann eins og comic relief eða létt uppbrot milli þyngri atvika. Hann er litríkur karakter sem er alltaf að flýta sér þar sem hann er svo gífurlega vinsæll miðill að allir dagar hans eru uppbókaðir af viðskiptavinum sem vilja láta spá fyrir sér.
Þá situr sérstaklega í mér frásögnin fyrir miðju bókar um stúlkuna Constönzu sem Eva tekur í fóstur. Erfiðleikar hennar eru flóknir og illskiljanlegir en Constönzu er mætt með ást, mildi og samþykki og fer manni að þykja óskaplega vænt um hana. Eftir stutta dvöl neyðist Eva til að láta hana frá sér þar sem stúlkan þarf að fara í styrkt fóstur sem felur í sér sérstaka umönnun. Bæði Evu og lesandanum finnst vont að vita ekki hvað verður af stúlkunni en hún situr eftir í huga þeirra beggja.
Veruleikinn hvíslar í eyru
Bókin snart mig á einhvern hátt sem ég get ekki almennilega lýst, ég var snortin yfir einlægni og ósérhlífni höfundar að opinbera allar sínar erfiðustu stundir og tilfinningar í gegnum þessa skáldævisögu. Sjálfsskoðunin var áleitin og íhugul, aðstæður séðar bæði frá upplifuninni í augnablikinu og visku þess sem horfir til baka á atburði. Ég varð öll einhvernveginn mjúk að innan eftir lesturinn. Meyr jafnvel. Bókin er uppgjör við erfitt tímabil í lífi, upplifun, útgáfa á því sem hefur átt sér stað. Eða eins og Eva segir: „Veruleikinn er farinn að hvísla í eyrunum á mér eins og skáldsaga.“ (bls. 285) Eitt af mínum uppáhalds verkum eftir Guðrúnu Evu.
