Draumkenndar ljóðabækur sem sækja til úthafsins, fuglanna og fjörunnar

Ég fékk í hendur tvær nýjar ljóðabækur frá Skriðu-útgáfu: Næturlýs eftir Sigurbjörgu Friðriksdóttur og Spádóm fúleggsins eftir Birtu Ósmann Þórhallsdóttur.

Báðar bækurnar eru fallegt handverk: litlar, í einföldu og fallegu broti með fölbleikum innsíðum úr gæðapappír með silkistrengjum sem bókamerki. Einfeldnislega hannaðar bækur heilla mig alltaf, því þær afhjúpa ekkert um verkið sjálft. Í þessu felst fegurðin þeirra. Myndin á kápunni er mikilvæg sem markaðstæki og skapar ákveðnar eftirvæntingar. En þegar kápan er svo óspillt getur maður bara velt því fyrir sér hvað sé mögulega inni og það er svo mikill heiðarleiki í þessu, bókin reynir ekki að láta eins og hún sé eitthvað sem hún er ekki.

Lífið er aðeins að byrja þarna undir bjarginu mikla

Spádómur fúleggsins er fyrsta ljóðabókin sem Birta Ósmann Þórhallsdóttir birtir ein og undir eigin nafni.

Í enskumælandi löndum merkir fúlegg oft mann sem er nýjastur, síðastur eða hægastur í að framkvæma ákveðið verkefni, sérstaklega að fara á ákveðinn stað. Þessi ljóðabók er tilraun til að sýna heim slíkrar manneskju, sennilega útskúfaðrar og einhvern veginn týndrar sem reynir að sigla um þennan heim.

Það gerir ljóðmælandinn með því að horfa á klettana, fuglana. Því „áttar hún sig á að tilgangur lífsins var auðnutittlingurinn í trénu fyrir utan gluggann“, flugurnar, kettirnir, sandarnir, að hlusta á öldur hafsins og fylgjast með hversdagslífi bæjarins. Rauður þunnur þráður hvirflast í leit að rótunum og ást:

Karlmennirnir hérna eru margir hverjir með fallega og þétta skeggrót en eru þó misáhugaverðir að öðru leyti eins og gengur. En ég hef engan áhuga á því, finnst bara gaman að virða fyrir mér fallegar skeggrætur. Ég er að hugsa um annan mann, í öðru landi, með fallegt þétt skegg.

þegar kvöldsólin

gyllir bílhræin

og hrossagaukarnir

bjóða góða nótt

lygni ég aftur augum

og bíð

eftir berfættu fótataki þínu

í stráunum

Hins vegar er tímaröðin ein mesta ráðgáta sem eftir er fyrir ljóðmælandann. Heimspekingar og vísindamenn vita enn ekki hvernig tíminn virkar. Forvitnilegir þræðir tengja það við aðra stóra opna leyndardóma, eðli hugans, uppruna alheimsins og sjálfa starfsemi lífs á jörðinni:

við vitum ekkert

um tímann undir yfirborðinu

Er tíminn hringur eða lína eða er tíminn það form sem hann sveipar sig hverju sinni?

liðin skeið

eiga sér stað

aftur

þegar tíminn læðist

í hring

og bítur eigið skott

til blóðs

Þetta ljóðasafn er hringur sem byrjar á stórum spurningum um lífið og tilgang þess, tíma og ást, úrvinnslu áfalla og áhyggjur af því að skilja eftir eitthvað sem ljóðmælandinn reynir að átta sig á í samskiptum sínum við náttúruna og fulltrúa hennar. Leikur með mismunandi form og myndefni ásamt afar fallegri og snúinni teikningu á síðustu blaðsíðu bókarinnar býður Birta okkur inn í viðkvæman reynsluheim sem er í andlegri flækju við umheiminn. Það er léttleiki og frelsi í þessum ljóðum þar sem línur hoppa um blaðsíðuna í leit að tengingum. Þær eru nógu skýrar til að koma ljóslifandi í huga lesandanss en á sama tíma nógu dularfullar til að búa til ótal ólíkar frásagnir.

Garg sjófuglsins kallar fram hugsanir um leifar lífsins sem skolast á fjörur

Næturlýs er þriðja ljóðabók eftir Sigurbjörgu Friðriksdóttur. Þetta safn endurtekur að mörgu leyti tóna Spádóms fúleggsins þar sem ljóðmælandinn fer í sömu ferð sem hefst með kasti líflínunnar: 

tilbúinn til atlögu

hefur ekkert

ekkert nema björgunarhringinn

um eigin miðju 

Næturlýs er skipulögð sem eins konar ferðalag – hver ferðamátinn er kann að vera er óljóst, en vissulega er verið að flytja okkur eftir einhverju innra og ytra landslagi. Á ferðalaginu förum við í ýmsar áttir og í gegnum ýmsar víddir lífsins í vangaveltum um ást:

ástin er

eins og

hver önnur

endursvinnsla

hún er notuð

henni er kastað

hún er notuð

aftur

og mannlega eðli:

þú ert ekki til

þú ert draumur

draumur er ekki til

draumur er hugmynd

hugmynd er ekki til

þú ert ekkert

og dauða:

við losum okkur við dauðann

eins fljótt og kostur er

setjum hann í box

skrúfum niður lokið fast

brennum á báli

gröfum djúpa holu

málið er dautt

 

og það verður á eftir:

nátturan inni í okkur molnar eftir situr moldarbragð á tungu 

 

Þessi ljóðabók færir okkur inn í heim sérkennilegra, óviðjafnanlegra töfra náttúrunnar og mannanna. Andrík rödd höfundar er töfrandi blanda af skerpu og súrrealískri blíðu og áhersla hennar á hugsanleg tengsl mannheims og náttúru finnst fersk og hrífandi. Bókin hefur dulrænan undirtón og notar myndlíkingar og tákn sem eru í senn epísk og náin í umfangi. Tungumál bókarinnar er afturvirkt nánast í nafnorð og sagnir, en það sem leiðir af sér er ákveðin hlýja og skýrleiki þar sem Sigurbjörg tekur á varnarleysi, viðkvæmni og hverfulleika. Þetta er falleg og eiguleg bók og myndirnar að innan auðga hugarflugið gegnum textann á sparneytinn og áhrifaríkan máta.

Lestu þetta næst

Barnið er svangt

Barnið er svangt

Sól_Ey, Lokaverk af sviðshöfundabraut við LHÍ eftir Egil Andrason. Stofa L220 er lítil og...

Höfugur ilmur

Höfugur ilmur

Meðan leikhúsgestir streyma inn í Kassann í Þjóðleikhúsinu stendur Unnur Ösp bakvið örþunnt og...

Tíminn teygir úr sér

Tíminn teygir úr sér

X eftir Alistair McDowall Klukkan er 20:07 og Ray er að fá sér að borða. Gilda orðar áhyggjur...

Hægt og hljótt

Hægt og hljótt

Hvítalogn er fimmtánda skáldsaga Ragnars Jónassonar og önnur bókin í þríleiknum um lögreglumanninn...