Lifandi tungumál á hverri síðu

Sápufuglinn eftir Maríu Elísabetu Bragadóttur er lítil bók með, þori ég að segja það, stóru innihaldi. Bókin er smátt smásagnasafn sem inniheldur aðeins þrjár sögur, tvær stuttar og eina langa. Áður hefur María Elísabet gefið út smásagnasafn í fullri lengd, Herbergi í öðrum heimi (2020), sem vakti mikla og góða athygli.

Útgáfa bókarinnar er eftirtektarverð enda er ekki oft sem það kemur svona stutt smásagnasafn út á íslensku. Einhverjir kannast kannski við Penguin útgáfuna sem hefur gefið út smáar bækur í fallegri seríu. Æðislegar tækifærisgjafir.

Hinn smái Sápufugl kom út í samfloti með leikritinu Ókyrrð eftir Brynju Hjálmsdóttur og er því þetta skemmtilegt útspil hjá Unu útgáfuhúsi, litlar fallegar bækur í sumarútgáfu til að lífga aðeins upp á sumarið.

Bómullarkynslóðin

Titilsaga bókarinnar „Sápufuglinn“ er einnig lengsta sagan og fær því lesandinn að kynnast persónum hennar best, ónefndum sögumanni, Jóhönnu sem er vinkona eða einhverskonar ástkona hennar, og Ýri, sem virðist ætla að koma upp á milli sögumanns og Jóhönnu. Andrúmsloft sögunnar er lifandi og þrungið tilfinningum sögumanns, rúmlega tvítugrar stúlku, sem á erfitt með að finna festu í tilverunni. En þegar hún kynnist Jóhönnu, aðeins eldri konu sem keyrir vörubíl fyrir mjólkusamsöluna, breytist líf hennar til hins betra og þær flytja inn saman.

Sögumaðurinn er fulltrúi ungu kynslóðarinnar, „bómullarkynslóðarinnar“ eins og móðir sögumanns kallar hana, og nær smásagan því að tala beint inn í samtímann: „Mamma vissi ekki að á þessum tímapunkti var ég svefnlaus af áhyggjum yfir framtíðinni og eyddi heilu og hálfu nóttunum á TikTok.“ (bls. 41) Sögumaður stundar það einnig að horfa á þætti sem hún hefur séð ótal sinnum áður: „Þar gat ég ekki rekist utan í neitt óþægilegt og ekkert raskaði jafnvæginu.“ (bls. 42) Þetta hámhorf á þætti sem munu aldrei breytast og eru algjörlega fyrirsjáanlegir er merki um kvíða þessarar kynslóðar og þrána fyrir því að finna stöðugleika, festu í lífinu. En þó liggur heilmikil hæðni í þessum lýsingum líka: „Mér fannst ég eiga um frekar sárt að binda þótt það sæist ekki utan frá.“ (bls. 41) Þetta eru jú auðvitað svokölluð „fyrsta heims vandamál“.

„Hann sat á litlum stöpli og var svo fallegur að ég gat ekki slitið augun af honum. Ég horfði á hann eins og ég biði eftir því að sjá hann gera eitthvað, ýta sér að brúninni, blaka vængjum og takast á loft.“

Marglaga frásögn

Titilsaga bókarinnar er sú langsterkasta eins og þessi stutta umfjöllunum um hana hér fyrir ofan gefur til kynna. Hún er marglaga og í henni er kafað ofan í mikilvæg málefni, samskipti, valdaójafnvægi og hinseginleika. Vegna þessa standa hinar tvær sögurnar í Sápufuglinum ekki jafn sterkar og hefði bókin jafnvel mátt innihalda aðeins titilsöguna. Styttri sögurnar hefðu notið sín betur í lengra safni. Þrátt fyrir það eru sögurnar „Til hamingju með afmælið“ og „Dvergurinn með eyrað“ einnig vel heppnaðar. „Til hamingju með afmælið“ greip mjög vel hegðun og hugsanir ungrar stúlku sem heldur vini sínum, sem er augljóslega hrifinn af henni, heitum og gefur honum aðeins undir fótinn þegar enginn betri elskhugi býðst. „Dvergurinn með eyrað“ er furðuleg lítil saga, töluvert ólík hinum tveimur, margt liggur undir yfirborðinu og er óútskýrt. Þegar lesandinn byrjar að sætta sig við það kemur sagan heim og saman en ég hefði þó sjálf viljað lengri sögu þar sem kafað væri dýpra í efnið.

Sápufuglinn er bók sem væri hægt að skrifa mikið um þrátt fyrir lengd hennar. Stíllinn er heillandi, það eru engir endurnýttir frasar, heldur lifandi tungumál á hverri síðu. Þó að lengsta sagan sé jafnframt sú sterkasta eru styttri sögurnar „Til hamingju með afmælið“ og „Dvergurinn með eyrað“ einnig vel heppnaðar og vekja lesandann til umhugsunar. 

Lestu meira